Պատանու ինքնագիտակցության բարձր մակարդակն իր հերթին հանգեցնում է ինքնադաստիարակությանը: Պատանի տղաները և աղջիկները ձգտում են ավելի խորը գիտելիքներ ունենալ իրենց բնավորության, զգացմունքների և գործողությունների մասին, ճիշտ գնահատել իրենց յուրահատկությունները: Սակայն պատանիների ինքնադաստիարակությունը բախվում է մեծ դժվարությունների հետ, քանի որ այս տարիքին բնորոշ են հակասությունները: Ահա դրանցից ամենաբնորոշները.
ա). Ինքնադաստիարակության մեջ կամային ջանքեր գործադրելու ձգտումը և միաժամանակ ոչ միշտ դրական վերաբերմունքը մեծահասակների առաջարկած ինքնադաստիարակության կոնկրետ մեթոդների նկատմամբ
բ). Զգայունությունը և ընկալունակությունը կոլեկտիվի կողմից իր անձին տրվող բարոյական գնահատականի նկատմամբ ու այդ գնահատականի նկատմամբ անտարբերություն ցույց տալու, իր ձևով վարվելու ձգտումը
գ). Ձգտումը դեպի իդեալը, սկզբունքայնությունը մեծ, պատասխանատու գործերում և անսկզբունքայնությունը փոքր, աննշան գործերում
դ). Կայունություն, հաստատակամություն և ինքնատիրապետում ձևավորելու ցանկությունը և միաժամանակ նրանց կողմից վարքի, խոսքի մեջ անմիջականության, իմպուլսիվության դրսևորումը, անձնական վշտի, աննշան տհաճության չափազանցման միտումը:
Չնայած նրան, որ պատանեկության տարիքում ինքնադաստիարակությունը նկատելի զարգացում է ապրում, այս հարցում պատանիները դեռևս մեծահասակների օգնության կարիքն ունեն: Վերջինս կարող է լինել նրանց ծնողներից մեկը կամ հեղինակություն հանդիսացող անձնավորություն:
Նրանց գործունեության հիմնական տեսակն ուսումնական գործունեությունն է, որն իր բնույթով էապես տարբերվում է դեռահասի ուսումնական գործունեությունից: Իմացական պրոցեսների և հատկապես ինտելեկտի զարգացումն այս տարիքում ունի երկու կողմ` քանակական և որակական: Ուստի առավել մեծ զարգացում է ապրում հենց ինտելեկտը: Նրանց մոտ մեծանում է հետաքրքրությունն ուսման նկատմամբ: Դա կապված է այն բանի հետ, որ ձևավորվում է ուսման նոր դրդապատճառային կառուցվածք: Առաջատար դեր են խաղում այն դրդապատճառները, որոնք կապված են ինքնորոշման և ինքնուրույն կյանքի նախապատրաստման հետ: այդ դրդապատճառները ձեռք են բերում անձնային իմաստ: Իրենց ուժն են պահպանում նաև հենց ուսումնական գործունեության հիմքում ընկած դրդապատճառները` հետաքրքրությունն ուսման գործընթացի և բովանդակության նկատմամբ:
Ուսման նկատմամբ վերաբերմունքն առավել գիտակցված է, Նրանք գիտակցում են իրենց դեպի ուսումը մղող պատճառները: Այս տարիքում մեծ զարգացում է ապրում հատկապես ճանաչողական գործունեությունը: Սկսում են մտածել առավելապես վերացական հասկացություններով: Նրանց մոտ զարգանում է մտածողության քննադատականությունը, որի հետևանքով գաղափար են կազմում շրջապատող աշխարհի, հասարակության, առարկաների և երևույթների դիալեկտիկական էության մասին: Զարգացան նոր մակարդակի են հասնում նաև համեմատությունը, ընդհանրացումը և համադրումը: Հիշողության մեջ սկսում են մեծ տեղ գրավել պատճառահետևանքային զուգորդությունները: Մեծանում է ուշադրության դերը: Ի տարբերություն դեռահասության տարիքի, երբ հետկամածին ուշադրությունը ծագում է միայն դիպվածաբար, պատանեկության տարիքում այն կարող է լինել մշտական, կայուն կենսական հետաքրքրությունների առկայության դեպքում: Զարգանում է ուշադրությունը տեղափոխելու և բաշխելու կարողությունը: | 
